ส่งออกพุ่ง แต่โรงงานเงียบ ปมสินค้าสวมรอยผ่านไทย

ทำไมเมื่อดูตัวเลขส่งออกของเราเติบโตได้ดี แต่ภาคการผลิตของเรากลับไม่ฟื้น จะเห็นว่าในช่วง 1 ปีที่ผ่านมา มูลค่าการส่งออกสินค้าไทย (ไม่รวมทองคำ) เติบโตกว่า 11% ซึ่งถือว่าเป็นการเติบโตที่ดีมาก เทียบกับการคาดการณ์ในช่วงต้นปี

แต่ในบทวิเคราะห์ล่าสุดของ KKP Research (เกียรตินาคินภัทร) มองการส่งออกที่เติบโตได้ดีมากกว่าปกติ ที่จริงแล้วอาจเป็น “ภาพลวงตา” ด้วยตัวเลขที่อาจทำให้หลายคนเชื่อว่าเศรษฐกิจไทยปีนี้ไม่ได้เติบโตแย่มากนัก แต่หากพิจารณากิจกรรมในภาคการผลิตในช่วงเวลาเดียวกันกลับแทบไม่เติบโตหรือหดตัวลงในบางช่วง สวนทางกับการส่งออกที่โตต่อเนื่อง

ตัวเลขที่สวนทางนี้ อาจกำลังสะท้อนว่าการส่งออกที่เติบโตได้มากกว่าปกติอาจเป็นเพียงภาพลวงตาที่ไม่ได้สะท้อนภาพเศรษฐกิจที่ดีอีกต่อไป และการดึงดูดการลงทุนเพื่อการส่งออกโดยไม่คำนึงถึงมูลค่าเพิ่มภายในประเทศอาจไม่ก่อให้เกิดพัฒนาการทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืน KKP Research ชวนสำรวจคำถามสำคัญว่าการส่งออกของไทยที่ยังเติบโตถึงสองหลัก ยังเป็นเครื่องชี้ภาวะเศรษฐกิจไทยที่ดีเหมือนในอดีตอยู่หรือไม่?

[ ทำไมส่งออกไทยถึงเติบโตได้ดีในปี 2025 ]

มูลค่าการส่งออกไทยในปี 2025 ในหลายเดือนทำสถิติสูงที่สุดตั้งแต่มีการบันทึกตัวเลขมา KKP Research ประเมินว่าปัจจัยสำคัญที่ทำให้การส่งออกไทยขยายตัวได้ดี คือ ความผันผวนของตัวเลขการส่งออกรายเดือนจากการเคลื่อนไหวของราคาทองคำและเครื่องประดับ

การส่งออกที่เติบโตดีในปีนี้ส่วนหนึ่งเกิดจากราคาทองคำที่สูงขึ้นในปีนี้ แต่เนื่องจากประเทศไทยไม่ได้เป็นผู้ผลิตทองคำ ทำให้ไม่ได้มีกิจกรรมในภาคการผลิตทองคำโดยตรงและมีการนำเข้าสุทธิในหมวดทองคำ ยิ่งมูลค่าของการส่งออกทองคำเริ่มสูงขึ้นเทียบกับการส่งออกทั้งหมดจะทำให้ตัวเลขการส่งออกโดยรวมเพิ่มขึ้นโดยอัตโนมัติ แม้ว่าภาคการผลิตจะไม่ได้เติบโตขึ้นตามไปด้วย

อีกจุดคือ สิ่งที่ช่วยสนับสนุนการส่งออกไทยในปีนี้คือการส่งออกไปยังตลาดสหรัฐฯ ที่เร่งเติบโตกว่า 29% ในปีนี้แม้ว่าสหรัฐฯ จะประกาศขึ้นภาษีนำเข้าบนสูงขึ้นต่อสินค้าไทย อย่างไรก็ตาม การส่งออกที่ฟื้นตัวในช่วงต้นปี 2025 ไม่ได้เกิดจากอุปสงค์ทั่วโลกที่ดีขึ้นเป็นวงกว้าง แต่เป็นผลจากการปรับเส้นทางการค้าและการเร่งส่งออกล่วงหน้า เพื่อเตรียมรับการปรับโครงสร้างภาษีนำเข้าของสหรัฐฯ ที่ปรับเพิ่มขึ้นจาก 10% เป็น 19% ในช่วงเดือนสิงหาคม

อย่างไรก็ตาม การส่งออกไปสหรัฐฯ เพิ่มขึ้นอย่างมากในเดือนสิงหาคม และกันยายน แม้จะมีการปรับขึ้นอัตราภาษีนำเข้าแล้ว ข้อมูลการส่งออกแสดงให้เห็นว่าหมวดสินค้าที่ได้รับการยกเว้นภาษี ซึ่งคิดเป็น 35-40% ของส่งออกไทยไปยังสหรัฐฯ ในปี 2024 ยังขยายตัวสูงกว่าระดับปกติ ในขณะที่กลุ่มสินค้าที่มีไม่ได้รับการยกเว้น และต้องจ่ายภาษีนำเข้าในอัตราที่สูงขึ้นขยายตัวช้ากว่า สะท้อนว่าการส่งออกที่ขยายตัวได้ดีต่อเนื่องมีแนวโนมเป็นการเร่งส่งออกชั่วคราว

เมื่อพิจารณาในมิติของสินค้าจะเห็นได้ว่าการส่งออกของไทย(ไปสหรัฐฯ?) ในช่วงหลายปีที่ผ่านมากระจุกตัวอยู่ในหมวดคอมพิวเตอร์และอิเล็กทรอนิกส์เท่านั้น โดยคิดเป็นสัดส่วนกว่า 60% ของการเติบโตของมูลค่าการส่งออกที่ไม่รวมทองคำและเครื่องประดับ ซึ่งถือว่าเป็นสัดส่วนที่สูงมาก KKP Research ประเมินว่ามีความเป็นไปได้สูงที่มูลค่าเพิ่มของสินค้ากลุ่มนี้จะมีจำกัดและอาจเข้าข่ายว่ามีการสวมสิทธิจากจีน สะท้อนจากกิจกรรมในภาคการผลิตที่ไม่ได้เติบโตตามส่งออกที่เร่งตัวขึ้น

เมื่อพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างมูลค่าการส่งออกและผลผลิตอุตสาหกรรมของไทยจะพบว่า สินค้าจำนวนมากในไทยที่ส่งออกเร่งตัวขึ้นและเติบโตกว่า 15-30% ในช่วงผ่านมา กลับมีการผลิตในประเทศที่หดตัวลง ที่เห็นได้ชัด คือ กลุ่มคอมพิวเตอร์และอิเล็กทรอนิกส์ (ที่ไม่รวมฮาร์ดดิสก์) และเครื่องจักรกลและชิ้นส่วน รวมไปถึงเครื่องใช้ไฟฟ้า

KKP Research ประเมินว่าสินค้ากลุ่มเหล่านี้อาจมีการนำเข้าวัตถุดิบหรือชิ้นส่วนเพื่อการผลิต หรือ Import content ในสัดส่วนที่เพิ่มขึ้นหรือบางส่วนอาจเข้าข่ายสวมสิทธิ ทำให้มูลค่าเพิ่มหรือกิจกรรมการผลิตในประเทศจริงเกิดขึ้นน้อย และทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างการผลิตและการส่งออกแตกต่างออกไปจากในอดีต สะท้อนจากการนำเข้าในหมวดอิเล็กทรอนิกส์ที่โตขึ้นพร้อมกับการส่งออก

[ ความเสี่ยงของภาคการผลิตคือการนำเข้าที่เร่งตัวขึ้น ]

นอกจากมูลค่าเพิ่มของสินค้าส่งออกไทยที่ลดลง ประเด็นที่น่ากังวล คือ การนำเข้าเร่งตัวขึ้นต่อเนื่อง มูลค่าการนำเข้าในปี 2025 เพิ่มขึ้นสูงกว่า 12% เมื่อเทียบกับปีก่อน แม้ข้อมูลจะสะท้อนว่าการนำเข้าที่เพิ่มขึ้นจำนวนมากจะเป็นวัตถุดิบหรือสินค้าทุนที่ใช้เพื่อการส่งออกโดยเฉพาะในกลุ่มอิเล็กทรอนิกส์

KKP research ประเมินว่า หลายสินค้าที่การนำเข้าทมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเป็นสินค้าที่ใช้บริโภคในประเทศเช่นกัน ตัวอย่างเช่น รถยนต์ เครื่องใช้ไฟฟ้า สินค้าอุปโภคบริโภคทั่วไป เป็นต้น ซึ่งสะท้อนว่าสินค้าจากต่างประเทศกำลังเข้ามาตีตลาดในประเทศมากขึ้น ซึ่งส่วนใหญ่เป็นสินค้าราคาถูกของจีน สะท้อนจากสัดส่วนการนำเข้าสินจีนต่อสินค้าทั้งหมดที่เพิ่มขึ้น และส่วนหนึ่งเริ่มส่งผลกระทบต่อภาคการผลิตภายในประเทศในหลายกลุ่มสินค้า

ในระยะถัดไปสถานการณ์นี้ยังมีแนวโน้มรุนแรงขึ้น สถานการณ์ในจีนปัจจุบันภาคการผลิตยังมีอุปทานส่วนเกินค้างในระดับสูงเนื่องจากอุปสงค์ภายในประเทศชะลอตัวแต่ยังมีการขยายการลงทุนในภาคการผลิตเพิ่มขึ้นทำให้ตลาดต่างประเทศต้องเป็นตลาดที่รับกำลังการผลิตส่วนเกินนี้ ซึ่งในประเทศที่กำลังเผชิญกับสินค้าจีนทะลักก็คือประเทศไทย

สถานการณ์ดังกล่าวยังเป็นแรงกดดันที่สำคัญต่อเศรษฐกิจไทย โดยเฉพาะหากกำลังการผลิตในไทยปรับลดลงถึงจุดที่โรงงานขาดทุนต่อเนื่องเป็นเวลานาน อาจทำให้โรงงานในภาคอุตสาหกรรมไทยไม่สามารถดำเนินกิจการต่อและต้องปิดตัวลงมากขึ้นในอนาคต ซึ่งสถานการณ์ดังกล่าวจะส่งผลกระทบด้านลบต่อการจ้างงาน การใช้จ่ายภายในประเทศและรวมไปถึงดุลการค้าของไทยในระยะข้างหน้า

ประเด็นนี้คือปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่อาจทำให้เศรษฐกิจไทยเติบโตต่ำกว่าที่หลายฝ่ายประเมินไว้แม้ว่าตัวเลขการส่งออกจะยังเป็นบวกก็ตาม