การรักษาโรคมะเร็ง ไม่ได้มีแค่ ‘คีโม’ อย่างที่รู้จักกัน แต่ล่าสุดโรงพยาบาลศิริราชสามารถผลิต ‘CAR T-Cell’ ได้เองแล้ว ซึ่งเป็นเทคโนโลยีรักษามะเร็งที่มีความแม่นยำมากยิ่งขึ้น และผลข้างเคียงน้อยลง โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยมะเร็งโรคเลือด
รายการ HEADLINE สำนักข่าว TODAY ชวนพูดคุยกับสองอาจารย์ประจำสาขาโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ถึงแนวทางการรักษาที่เป็นความหวังให้กับผู้ป่วยโรคมะเร็งงทางโลหิตวิทยาในประเทศไทย
[ความหวังใหม่ของผู้ป่วยมะเร็งโรคเลือด]
ผศ.นพ. สมิทธ์ กังวานเกียรติชัย อาจารย์ประจำสาขาโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล อธิบายหลักการของการเกิดมะเร็งให้ฟังอย่างเข้าใจง่ายว่า จริงๆ หลักการของเซลล์มะเร็งคือการกลายพันธุ์ที่ผิดปกติ มีการแบ่งตัวมากผิดปกติ จึงทำให้คนไข้มีลักษณะของก้อนที่อวัยวะต่างๆ
ดังนั้นสำหรับมะเร็งทางโลหิตวิทยา หรือมะเร็งกลุ่มโรคเลือด ก็คือความผิดปกติของเซลล์ที่เกี่ยวกับเม็ดเลือดซึ่งมีการเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็ว ทำให้มีเม็ดเลือดมากกว่าปกติ ซึ่ง 2 กลุ่มหลักๆ ในมะเร็งโรคเลือด ก็คือมะเร็งต่อมน้ำเหลือง และมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลัน
ใน 2 กลุ่มหลักของมะเร็งโรคเลือดนี้ หลักการรักษาทั่วไปในปัจจุบันคือการรักษาด้วยการให้ยาเคมีบำบัด หรือ ‘คีโม’ พร้อมกับพิจารณาให้ยามุ่งเป้าเพิ่มเติม สำหรับในกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง อาจต้องปลูกถ่ายสเต็มเซลล์ (Stem Cell) เพิ่มเติม ด้วย เพื่อทำให้ผู้ป่วยหายขาด หรือโรคสงบได้
อย่างไรก็ตามยังคงพบว่ามีคนไข้กลุ่มนึงที่โรคกลับมาเป็นซ้ำและดื้อต่อการรักษาด้วยสูตรมาตรฐาน ทำให้ต้องให้ยาเคมีบำบัดสูตรใหม่ที่แรงขึ้น รศ.นพ. วีรภัทร โอวัฒนาพานิช อาจารย์ประจำสาขาโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ระบุว่าพบคนไข้ 1 ใน 3 ไม่ประสบความสำเร็จในการรักษา
ทางคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลจึงพยายามศึกษาค้นคว้าและวิจัยการรักษาใหม่ๆ และในปัจจุบันสามารถที่จะผลิต ‘CAR T-Cell’ ในโรงพยาบาลศิริราชด้วยตนเอง เพื่อรักษาคนไข้มะเร็งโรคเลือด ที่ลดค่าใช้จ่ายได้มากกว่าการส่งไปผลิตที่ต่างประเทศ และมีผลข้างเคียงน้อยกว่า
“การรักษานี้อาจจะเป็นความหวังใหม่ของผู้ป่วยในกลุ่มที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาใดๆ เลยก็ได้นะครับ ซึ่งปัจจุบันเนี่ยเราได้ทำการศึกษาวิจัยในคนไข้กลุ่มที่เป็นมะเร็งต่อมน้ำเหลืองและมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด เราทำการวิจัยไปทั้งหมดผู้ป่วย 11 ราย จากเดิมที่คนไข้ไม่มีความหวังเลยในการรักษา คนไข้รอเวลาช่วงเวลาสุดท้ายเท่านั้น พอเราให้การรักษาเนี่ยพบว่าคนไข้เนี่ยสามารถตอบสนอง แล้วก็หายขาดได้สูงถึงประมาณ 70% เลยครับ” รศ.นพ. วีรภัทร กล่าว
[‘CAR T-Cell คืออะไร?]
อาจารย์ประจำสาขาโลหิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลทั้งสองท่าน เปรียบเปรยการรักษาแบบ ‘CAR T-Cell’ เป็นดั่งการนำเซลล์ในร่างกายของเรา ออกมา ‘ติดอาวุธ’ และนำกลับเข้าไปสู้กับมะเร็งในร่างกายของเรา
Chimeric antigen receptor T-Cell หรือ เซลล์ภูมิคุ้มกันบำบัดมะเร็ง เป็นการรักษามะเร็งในรูปแบบภูมิคุ้มกันบำบัดชนิดหนึ่ง (Immunotherapy) เป็นผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์ขั้นสูง และมีกระบวนการผลิตที่ใช้เวลาราว 2 สัปดาห์ภายในหห้องปฏิบัติการปลอดเชื้อ
หากอธิบายอย่างเข้าใจง่ายนั้น ผศ.นพ. สมิทธ์ ขยายความว่าเป็นการนำเอาเซลล์ภูมิคุ้มกันของร่างกายคนไข้ออกมาจากตัวคนไข้ เพื่อดัดแปลงพันธุกรรมตัว ‘T-Cell’ หรือเม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่ง ซึ่งโดยปกติแล้วมีหน้าที่กำจัดสิ่งแปลกปลอม แต่เซลล์มะเร็งบางชนิดสามารถหลบเลี่ยงตัว ‘T-Cell’ ได้ ทำให้ร่างกายไม่สามารถกำจัดเซลล์มะเร็งได้ทั้งหมด
การนำออกมาดัดแปลงพันธุกรรมนี้ ทำให้ ‘T-Cell’ มีตัวรับพิเศษที่สามารถไปจับกับเซลล์มะเร็งได้โดยตรง จากนั้นก็จะนำเอาเซลล์นี้กลับเข้าไปในร่างกายของคนไข้อีกครั้ง ซึ่งจะทำให้ทำลายเซลล์มะเร็งได้ดีและแม่นยำมากยิ่งขึ้น ที่สำคัญคือมีผลข้างเคียงน้อยกว่าการทำ ‘คีโม’
ผศ.นพ. สมิทธ์ ระบุว่าการรักษาด้วยเคมีบำบัดหรือ ‘คีโม’ เป็นการจัดการกับการที่เซลล์แบ่งตัวอย่างรวดเร็ว ซึ่งอาจทำให้กระทบกับเซลล์อื่นๆ ของร่างกายด้วย ดังนั้นจึงมีผลข้างเคียงหลายอย่างกับอวัยวะต่างๆ แต่การที่ ‘CAR T-Cell’ สามารถจับเซลล์มะเร็งได้โดยตรง ทำให้ผลข้างเคียงต่อเซลล์อื่นๆ ค่อนข้างน้อย อย่างไรก็ตามผลข้างเคียงที่อาจพบได้พิเศษจากการรักษาด้วย ‘CAR T-Cell’ คืออาจมีความผิดปกติของระบบประสาท แต่สามารักษาได้ด้วยการดูแลอย่างใกล้ชิดจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
[ไทยทำเองได้ ลดค่าใช้จ่ายหลายล้าน]
เทคโนโลยี ‘CAR T-Cell’ ได้รับการอนุมัติให้ใช้ในการรักษาโรคจำพวกมะเร็งโลหิตวิทยาในสหรัฐอเมริกามาตั้งแต่ปี ค.ศ.2017 แต่เพิ่งนำมาใช้ในประเทศไทยไม่นานนัก เนื่องจากต้องมีการลงทุนในอุปกรณ์ สถานที่ บุคคลากรและเทคโลยีการผลิตที่สูง
รศ.นพ. วีรภัทร ระบุว่าในอดีตหากจะทำการรักษาคนไข้ในประเทศไทยด้วยเทคโนโลยี ‘CAR T-Cell’ จะต้องส่งเม็ดเลือดขาวของคนไข้ไปต่างประเทศ เพื่อดัดแปลงพันธุกรรม จากนั้นจึงส่งกลับมาให้การรักษา ซึ่งค่าใช้จ่ายสูงมาก โดยผู้ป่วย 1 รายมีค่าใช้จ่ายสูงถึง 20 ล้านบาทต่อราย แต่เมื่อโรงพยาบาลศิริราชสามารถผลิตได้ด้วยตนเอง ทำให้ลดค่าใช้จ่ายลงได้ เหลือเพียงประมาณ 3 ล้านบาทต่อราย
แม้ในปัจจุบันจะสามารถรักษาได้เพียงมะเร็งในโรคเลือดเท่านั้น และยังมีข้อจำกัดบางประการที่ทำให้เทคโนโลยีด้าน ‘CAR T-Cell’ ยังจัดการกับมะเร็งชนิดอื่นๆ ได้ไม่ดีเท่าโรคเลือด แต่ในอนาคตอาจมีการพัฒนาให้สามารถผลิตตัว ‘CAR T-Cell’ ให้ไปจับกับโรคมะเร็งชนิดอื่นๆ ได้มากขึ้น
