กว่า 10 ปีที่ผ่านมา คลองขนมจีน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ได้ฟื้นคืนความเป็นธรรมชาติที่สมบูรณ์กลับคืนมา สิ่งหนึ่งที่ทำให้เห็นผลลัพธ์นี้คือ ความร่วมมือกันของธุรกิจกับชุมชน ผ่านโครงการ “เนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ” ของเนสท์เล่ ประเทศไทย ซึ่งเป็นโมเดลความร่วมมือระหว่างรัฐ เอกชน ชุมชน และสถาบันการศึกษาที่มุ่งคืนชีวิตให้คลองขนมจีน ซึ่งมีการอนุรักษ์และจัดกิจกรรมด้านสิ่งแวดล้อมอย่างต่อเนื่องมาเป็นเวลากว่า 10 ปี
โครงการ “เนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ” เริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2558 ด้วยแนวคิดการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำแบบครบวงจร 3 ด้าน คือ “เรียนรู้ – ปกป้อง – ฟื้นฟู” จนสามารถยกระดับโครงการเป็น พื้นที่นำร่องระดับประเทศ สำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพนอกเขตพื้นที่คุ้มครอง (OECMs)
จุดริเริ่มการ “เรียนรู้” ตั้งแต่โครงการ “เยาวชนพิทักษ์สายน้ำ” ในปี 2558 ซึ่งโรงเรียนสาคลีวิทยาได้รับคัดเลือกเป็นโรงเรียนนำร่อง และเปิดเป็นศูนย์การเรียนรู้ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำเมื่อปี 2561
ในวาระครบรอบ 10 ปี เนสท์เล่ได้ปรับปรุงศูนย์ดังกล่าว เพิ่มเนื้อหาเกี่ยวกับการฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพ เพื่อเสริมองค์ความรู้ที่ครอบคลุมยิ่งขึ้น
ด้านการ “ปกป้อง” เนสท์เล่จับมือกับวงษ์พาณิชย์ จัด “ตลาดนัดขยะชุมชน” เปลี่ยนขยะเป็นรายได้ให้คนท้องถิ่น รวบรวมขยะรีไซเคิลกว่า 16 ตัน ก่อนจดทะเบียนให้โรงเรียนสาคลีวิทยาเป็น “ธนาคารขยะ” แห่งแรกในพื้นที่ ช่วยปลุกคนรุ่นใหม่ให้รู้จักเศรษฐกิจหมุนเวียน
และขั้นตอน “ฟื้นฟู” ไม่ใช่แค่การทำให้น้ำใสขึ้น แต่คือการปล่อยกุ้งก้ามกราม ปลาท้องถิ่น ฟื้นบ่อพันธุ์หอยกาบ และปลูกพืชน้ำให้ระบบนิเวศกลับมาคึกคัก
ดร.วัชราภรณ์ ตันติพนาทิพย์’ จากคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา กล่าวว่า หลัง 10 ปีมานี้คลองขนมจีนมีทั้งปริมาณและความหลากหลายสิ่งมีชีวิตสูงขึ้นชัดเจน สะท้อนว่ามาตรการร่วมแรงร่วมใจสร้างสมดุลธรรมชาติได้จริง
“การเปลี่ยนแปลงคุณภาพน้ำที่เหมาะสมต่อการดำรงชีวิตและการแพร่กระจายของสิ่งมีชีวิต การเพิ่มขึ้นทั้งจำนวนและความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะกลุ่มหอยกาบและปลาน้ำจืดหลายชนิดที่เคยสูญหายไปจากคลองขนมจีนแต่ในปัจจุบันพบการแพร่กระจายและขยายพันธุ์เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง”
ขณะที่ ‘ไชยงค์ สกุลบริรักษ์’ ผู้อำนวยการบริหารหน่วยธุรกิจน้ำดื่ม บริษัท เนสท์เล่ (ไทย) จำกัด กล่าวว่า โครงการเนสท์เล่ น้ำรักษ์น้ำ จากแบรนด์เนสท์เล่ เพียวไลฟ์ ได้ร่วมเปลี่ยนแปลงเชิงบวกให้กับสังคมและสิ่งแวดล้อมไทย ซึ่งเนสท์เล่มีเป้าหมายใหญ่ในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิจนเหลือศูนย์ หรือ Net Zero 2050 มีแผนงานด้านการดูแลและจัดการทรัพยากรน้ำ หรือ Water Stewardship เป็น 1 ใน 4 แผนงานหลักของเราในการก้าวไปสู่ Net Zero
“เราภูมิใจที่โครงการที่คลองขนมจีนได้ผลลัพธ์ที่น่าพอใจ มีระบบนิเวศที่สมบูรณ์ยิ่งขึ้น สร้างประโยชน์ให้กับชาวชุมชนคลองขนมจีน ซึ่งโครงการนี้จะมีต่อไปเพื่อเป็นส่วนหนึ่งในการดูแลทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืนเพื่อคนรุ่นถัดไป”
เขากล่าวด้วยว่า ในอนาคต เนสท์เล่มีแผนขยายผลทำโครงการไปยังต้นน้ำและปลายน้ำของรอบบริเวณคลองขนมจีน เพิ่มจำนวนชุมชนที่เข้าร่วม พร้อมส่งเสริมบทบาทของคนในพื้นที่ให้เป็นผู้ดูแลฟื้นฟูแหล่งน้ำด้วยตนเอง ตามแนวทาง “เรียนรู้ – ปกป้อง – ฟื้นฟู”
