เมื่อชีวิตในอเมริกาไม่ใช่แค่เรื่องของโชค แต่คือเรื่องของ “สถานะ”
“เราไม่ได้คิดว่าจะมาอยู่ที่นี่ด้วยซ้ำ แค่มาเที่ยว… แต่สุดท้าย กลับเปลี่ยนทั้งชีวิต” เหมียว (นามสมมุติ) หญิงไทยที่ใช้ชีวิตในสหรัฐอเมริกามานาน กว่า 7 ปี บอกเล่าถึงเส้นทางชีวิตที่ไปพบจุดเปลี่ยน ทำให้เธอกลายเป็นคนไทยที่ไปสร้างชีวิตใหม่ในแดนไกลอย่างเต็มตัว
ชีวิตในอเมริกาที่หลายคนมองว่าเป็น ‘ดินแดนแห่งโอกาส’ อาจไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบอย่างที่ใครหลายคนคาดคิด อย่างที่เหมียวเล่าย้อนให้ฟังถึงเหตุการณ์จับพลัดจับผลู ที่ทำให้เธอไปสร้างชีวิตอยู่ในอเมริกา จากแค่การไปเที่ยวบ้านแฟนที่เป็นคนอเมริกัน จนนำไปสู่การตัดสินใจแต่งงานเพื่อใช้ชีวิตถาวร
เมื่อผูกปมไว้ในการเริ่มต้น ระหว่างทางจึงต้องหาวิธีคลายปมสุดกำลัง เพราะการไม่ได้มีสถานะพำนักระยะยาว ที่ถูกต้องตามกฎหมายในช่วงแรก และทำงานภายใต้วีซ่าท่องเที่ยว ทำให้ต้องทำงานและใช้ชีวิตภายใต้ข้อจำกัด ต้องคอยระแวดระวังตัวเองอยู่เสมอ หางานทำก็ยาก และที่สำคัญคือ แทบไม่มีสวัสดิการใดๆ คุ้มครองความปลอดภัยและคุณภาพชีวิต โดยเฉพาะด้านสุขภาพ
“ถ้าคุณไม่มีประกันเนี่ย คุณจ่ายแพงมาก จ่ายเยอะมาก” เหมียวเล่าอย่างตรงไปตรงมา ถึงค่ารักษาพยาบาลในอเมริกาที่สูงลิ่ว แค่เรียกรถพยาบาลเพียงครั้งเดียว อาจมีค่าใช้จ่ายสูงถึง 1,000 ดอลลาร์ หรือตีเป็นเงินไทยก็ราวๆ 33,000 บาท ยังไม่รวมค่ารักษาที่จะตามมาอีก
แม้บางรัฐ เช่น แคลิฟอร์เนีย จะมีโครงการช่วยเหลือด้านสุขภาพแก่คนไร้สถานะ แต่ในความเป็นจริง โครงการดังกล่าว ก็ไม่ได้ครอบคลุมทุกกรณี การไม่มีประกันสุขภาพจึงทำให้การอยู่อาศัยเหมือนถูกจำกัดทางเลือก และสร้างความกังวลเรื่องค่าใช้จ่ายหากต้องเจ็บป่วยอย่างเลี่ยงไม่ได้
[‘กฎหมาย’ ที่เปลี่ยนชีวิตได้จริง]
การได้กรีนการ์ด (Green Card) หรือบัตรประจำตัวผู้มีถิ่นที่อยู่ถาวรอย่างถูกกฎหมายในสหรัฐฯ หลังจากแต่งงานประมาณ 1 ปี ทำให้ชีวิตของเหมียวเปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง จากเดิมที่ต้องทำงานร้านอาหาร รายได้ไม่แน่นอน และต้องกังวลเรื่องสถานะทางกฎหมายที่ไม่ชัดเจน
เธอสามารถหางานที่มั่นคง มีสวัสดิการ และได้รับประกันสุขภาพที่ช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายได้มหาศาล การมีสถานะถูกกฎหมายยังช่วยให้เธอทำงานได้อย่างมั่นใจ มีสิทธิ์ได้รับความคุ้มครองทางแรงงานตามกฎหมาย และเปิดโอกาสให้เลือกงานที่หลากหลายมากขึ้น
“เราจะทํางานอะไรก็ได้ โดยเฉพาะถ้าเป็นคนที่มีประสบการณ์เยอะๆ มีทักษะหลายด้าน” เหมียวเล่าให้ฟังด้วยน้ำเสียงที่เปลี่ยนไป การมีสถานะถูกต้องตามกฎหมายจึงไม่ใช่แค่เรื่องเอกสาร แต่เป็นกุญแจสำคัญที่เปิดประตูสู่ทุกโอกาสในอเมริกา
แอป (นามสมมุติ) เป็นอีกคนหนึ่งที่ใช้ชีวิตในอเมริกามา 6-7 ปี ก็ยืนยันถึงความสำคัญของสถานะทางกฎหมาย กรณีของเขาแตกต่างจากเหมียวเล็กน้อย เพราะเขาได้รับกรีนการ์ดตั้งแต่ก่อนจะเดินทางมาถึงอเมริกา เนื่องจากคุณแม่แต่งงานกับชาวต่างชาติ ทำให้แอปสามารถเริ่มต้นชีวิตใหม่ได้อย่างถูกกฎหมายทันทีที่มาถึง
“ที่มาจริงๆ ก็เพราะว่าแม่เปิดร้านอาหาร ก็เหมือนกับว่ามาช่วยแม่ด้วย แล้วฟังดูก็รู้สึกว่า มีร้านอาหารมั่นคงกว่า อยู่เมืองไทยไม่มีงาน ก็เลยตัดสินใจย้าย” แอปเล่าจุดเริ่มต้นที่ทำให้เขาเลือกใช้ชีวิตในอเมริกา
เขาเริ่มช่วยงานร้านอาหารแม่ ก่อนค่อยๆ เปลี่ยนมาทำงานประจำในตำแหน่ง Data Entry หรือพนักงานคีย์ข้อมูลในบริษัทเอกชน ซึ่งใช้ทักษะภาษาอังกฤษที่เขามีติดตัวมาจากไทย การเปลี่ยนผ่านนี้แสดงให้เห็นว่าการมีทักษะภาษาอังกฤษดีและกรีนการ์ดในมือ ทำให้แอปมีโอกาสดีกว่าแรงงานไทยทั่วไป โดยเฉพาะคนที่ยังไม่มีสถานะถูกต้องหรือขาดทักษะภาษาอังกฤษ
แอปยังแชร์ประสบการณ์ส่วนตัว เลือกไม่เดินทางสายการศึกษาในอเมริกา “รู้สึกว่าไปเรียนมันเหมือนไปเรียนกับเด็กอ่ะ… รู้สึกไม่น่าเรียน ไปหางานทำต่อดีกว่า” สะท้อนถึงความเชื่อที่ว่า บางครั้งประสบการณ์จริง และการสร้างโอกาสด้วยตัวเอง ให้ผลลัพธ์จับต้องได้มากกว่าใบปริญญา
[‘พลเมืองชั้นสอง’ ต้องเผชิญความเปราะบาง]
ถึงแม้เหมียวและแอป จะเป็นตัวอย่างของคนที่มีสถานะทางกฎหมาย และสามารถตั้งหลักปักฐานในอเมริกาได้ แต่ยังมีคนไทยจำนวนมากที่เลือกเดินทางเข้าประเทศด้วยวีซ่าท่องเที่ยวแล้วอยู่ต่อโดยไม่มีเอกสารอย่างถูกต้อง ด้วยความหวังว่าจะสร้างรายได้และอนาคตที่มั่นคงให้ครอบครัว
โดยเฉพาะเมื่อพิจารณาว่ารายได้ในสหรัฐฯ สูงกว่าค่าแรงในไทยหลายเท่า ค่าแรงขั้นต่ำระดับรัฐบาลกลางของสหรัฐฯ ปัจจุบันอยู่ที่ 7.25 ดอลลาร์ต่อชั่วโมง (ราว 236 บาท) ขณะที่ในไทย ค่าแรงขั้นต่ำอยู่ระหว่าง 337–400 บาทต่อวัน หรือราว 39–50 บาทต่อชั่วโมง ซึ่งยังต่ำกว่าค่าแรงขั้นต่ำในสหรัฐฯ หลายเท่า
“เพราะเงินที่ทำได้ที่นี่ ค่าเงินมันต่างกว่าที่ไทยเยอะเป็นเท่าตัว” แอปอธิบายถึงแรงจูงใจที่ดึงดูดผู้คนจำนวนมากให้ข้ามน้ำข้ามทะเลมาหาโอกาสในดินแดนไกล บางคนพยายามหาทางทำให้ตัวเองมีสถานะที่ถูกต้อง
หนึ่งในตัวอย่างสำคัญ อย่างการขอกรีนการ์ดผ่านร้านอาหารที่สามารถจ้างแรงงานถูกกฎหมาย หรือการคลอดลูกในอเมริกา เพื่อให้ลูกกลายเป็นพลเมืองโดยกำเนิด แม้พ่อแม่ยังไม่สามารถขอสถานะตามได้จนกว่าลูกจะโตพอ
“ทุกคนก็อยากทำงานถูกต้อง ไม่มีใครอยากเป็นคนผิดกฎหมาย” แอปกล่าว พร้อมเน้นย้ำว่า การมีสถานะไม่ใช่แค่เรื่องของกฎหมาย แต่หมายถึงความปลอดภัยในชีวิต ความมั่นคง และสิทธิขั้นพื้นฐานที่มนุษย์ควรได้รับ
[ชีวิตจริงไม่ใช่แค่ภาพฝัน]
พูดคุยถึงตอนนี้ จุดร่วมอย่างหนึ่งที่ เหมียว และ แอป สะท้อนออกมาไม่ต่างกัน คือ การเปลี่ยนแปลงถิ่นที่อยู่ ไม่ใช่สิ่งที่การันตีถึงความสำเร็จ ความมั่นคง รวมถึงความสบาย แต่ขั้นตอนหลังจากนั้นต่างหาก ที่จะนำไปสู่คุณภาพชีวิตที่มุ่งหวังไว้ ผ่านการต่อสู้ เรียนรู้ รู้จักปรับตัว และวางแผนอย่างรอบคอบ
ทั้งนี้ เหมียว และ แอป ต่างเห็นตรงกันว่า การมีเอกสารที่ถูกต้อง เช่น กรีนการ์ด หรือ work permit เป็นกุญแจสำคัญของชีวิตในอเมริกา ไม่ใช่เพียงเพื่อความปลอดภัย แต่รวมถึงความสามารถในการเข้าถึงโอกาสทุกด้าน ทั้งเรื่องงาน การรักษาพยาบาล และสวัสดิการพื้นฐาน
ยิ่งไปกว่านั้นการมีสถานะทางกฎหมายที่ถูกต้อง ไม่ใช่แค่เรื่องของกฎหมาย แต่เป็นเส้นแบ่งชีวิต ที่ทำให้ชีวิตมีความมั่นคง และสามารถวางแผนอนาคตได้
ตอนท้ายของการพูดคุย เหมียวฝากข้อคิดสำหรับคนที่ฝันอยากมาใช้ชีวิตในต่างแดนว่า “อย่าคิดว่าอยู่ต่างประเทศแล้วจะสบาย อยากให้ถามตัวเองก่อนว่า ‘เราพร้อมหรือยัง’ เพราะในดินแดนแห่งโอกาสนี้ ความสำเร็จไม่ใช่สิ่งที่มาง่ายๆ และการอยู่รอดไม่ใช่เรื่องของโชค แต่เป็นเรื่องของการเตรียมพร้อม”
“หากคิดจะไปเริ่มต้นใหม่ในอเมริกา การมีสถานะทางกฎหมายอาจไม่ใช่ทุกอย่าง แต่ก็เป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้ชีวิตดำเนินต่อไปได้อย่างมีคุณภาพจริงๆ” เหมียวเล่า
[แรงจูงใจสู่ชีวิตใหม่]
คำบอกเล่าจากเหมียวและแอปสะท้อนความจริงอย่างหนึ่งว่า ในวันที่ชีวิตเต็มไปด้วยความไม่แน่นอน หลายคนยังมองว่า ‘อเมริกา’ คือดินแดนแห่งโอกาส ด้วยรายได้ที่สูงกว่าหลายเท่า สวัสดิการที่ดีกว่า และความหวังในการสร้างฐานะหรือคุณภาพชีวิตที่ดีกว่าเดิม แม้เส้นทางจะเต็มไปด้วยข้อจำกัดทางกฎหมายและความเปราะบางของคนไร้เอกสาร แต่ภาพฝันของชีวิตที่มั่นคงยังคงดึงดูดใจคนไทยจำนวนไม่น้อยให้กล้าเริ่มต้นใหม่ในต่างแดน
งานวิจัยของมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช (มสธ.) พบว่า รายได้คือแรงผลักสำคัญที่ทำให้คนรุ่นใหม่เลือกไปทำงานต่างประเทศ โดยเฉพาะสหรัฐฯ เพราะช่วยเพิ่มรายได้และส่งกลับมาช่วยเหลือครอบครัวได้อย่างเป็นรูปธรรม ขณะเดียวกัน การมีญาติหรือคนรู้จักอยู่ต่างประเทศก็เป็นแรงจูงใจสำคัญที่เปิดประตูให้พวกเขากล้าลองเสี่ยงและออกไปค้นหาชีวิตใหม
ภาพนี้ยังสะท้อนผ่านตัวเลขจำนวนคนไทยที่อาศัยอยู่ในสหรัฐฯ จากการสำรวจสำมะโนประชากรอเมริกัน (ACS) ปี 2022–2023 ซึ่งระบุว่ามีคนไทยประมาณ 328,000 ถึง 340,000 คน ทั้งที่ระบุเชื้อชาติไทยโดยตรงและเชื้อชาติผสม ตัวเลขนี้ไม่ได้แค่บอกเล่าการย้ายถิ่น แต่สะท้อนถึงสายสัมพันธ์ ความหวัง และการส่งต่อชีวิตในโลกใบใหม่
ไม่ว่าจะเป็นแรงผลักจากเศรษฐกิจ หรือแรงดึงจากเครือญาติและความฝัน ความตั้งใจและความกล้าหาญในการแลกทุกอย่างเพื่อโอกาสเล็กๆ ที่อาจเปลี่ยนชีวิต คือหัวใจของการเริ่มต้นชีวิตใหม่ในต่างแดนของใครหลายคน
