เราเห็นกันอยู่แล้วว่า ทุกวันนี้ ผู้นำหญิงมีบทบาทมากขึ้น ทั้งในโลกทางการเมือง และในโลกทางธุรกิจ
หนึ่งในสถิติที่น่าสนใจ จนต้องนำมาคิดต่อ คือสัดส่วนของผู้บริหารหญิงในประเทศเพื่อนบ้านเราอย่าง ‘เวียดนาม’
เพราะนอกจากจะเป็นประเทศเนื้อหอม มีแต่คนอยากเข้าไปลงทุนทำธุรกิจด้วยจำนวนมาก ตอนนี้ยังพบว่า เวียดนามมีสัดส่วนผู้นำหญิงในโลกธุรกิจ แซงหน้าไทยไปแล้ว
โดยเฉพาะอย่างยิ่งตำแหน่งผู้บริหารทางการเงิน ที่เวียดนามมีสัดส่วนผู้หญิงเป็นผู้นำสูงที่สุดเป็นอันดับ 1 ของโลก ส่วนไทยรองลงมาเป็นเบอร์ 2
คำถามคือ ทำไมเวียดนามถึงมีผู้หญิงเก่งจำนวนมากจนติดอันดับโลก เราจะทำความเข้าใจบทบาทของผู้นำหญิงในเวียดนามได้อย่างไร
TODAY Bizview สรุปประเด็นนี้ให้อ่านครบ จบในโพสต์เดียว
ข้อมูลจาก “CS Gender 300” รายงานของ Credit Suisse ทำการสำรวจประเด็นเพศสภาพของผู้บริหารทั่วโลก เพื่อศึกษาดูว่า ในโลกธุรกิจมีความหลากหลายทางเพศ และได้สะท้อนภาพทางสังคม รวมถึงส่งผลต่อการดำเนินงานทางธุรกิจอย่างไร
ในงานวิจัย พบว่า เวียดนามแซงไทยไปแล้วในทุกด้าน
ทั้งตำแหน่งประธานบริหารสูงสุดหรือซีอีโอ (CEO), ตำแหน่งผู้บริหารสูงสุดด้านการเงินหรือซีเอฟโอ (CFO) และตำแหน่งผู้บริหารทั่วไป (Business Management)
-เวียดนาม มีจำนวนซีอีโอหญิง คิดเป็น 17% ของทั้งประเทศ
-ไทย มีจำนวนซีอีโอหญิง คิดเป็น 16% ของทั้งประเทศ
-เวียดนาม มีจำนวนซีเอฟโอหญิง คิดเป็น 58% ของทั้งประเทศ
-ไทย มีจำนวนซีเอฟโอหญิง คิดเป็น 49% ของทั้งประเทศ
-ในภาพรวม เวียดนาม มีจำนวนผู้บริหารหญิง คิดเป็น 25% ของทั้งประเทศ
-ในภาพรวม ไทย มีจำนวนผู้บริหารหญิง คิดเป็น 23% ของทั้งประเทศ
ทำไมเวียดนามมีผู้หญิงเก่งจำนวนมาก?
ประเด็นนี้ ดร.พิสิฐ อำนวยเงินตรา ผู้เชี่ยวชาญด้านเวียดนามศึกษา และเจ้าของเพจ Dr.VietNam ให้ข้อมูลเชิงลึกกับ TODAY Bizview เอาไว้น่าสนใจว่า
“สังคมเวียดนาม เขาไว้ใจ และเชื่อมือในผู้หญิงมาก เขาเชื่อว่าผู้หญิงทำมาค้าขายเก่งกว่าผู้ชาย และโดยเฉพาะเรื่องการเงิน คนเวียดนามไว้ใจผู้หญิงมากๆ ซึ่งไม่ใช่แค่ในโลกธุรกิจเท่านั้น แต่การทำงานในทางราชการก็เช่นกัน”
“ในเวียดนาม ระดับตำบล หมู่บ้าน หรืออำเภอในยุคนี้ จะมีการตั้งองค์กรองค์กรสตรีอยู่หมดเลย นี่คือความพยายามอย่างจริงจังในเวียดนาม”
“ทุกวันนี้ มีกระแสสังคมในเวียดนาม ที่ต้องการผลักดันให้สัดส่วนของผู้หญิงมีมากขึ้นในทุกองค์กร ในทุกส่วนของสังคม”
ผู้หญิงเวียดนามมีบทบาททางสังคมสูงมาก ภาพที่ชัดที่สุดคือ ในทุกๆ วันที่ 8 มีนาคม ซึ่งเป็นวันสตรีสากล ในเวียดนามจะมีการเฉลิมฉลองอย่างยิ่งใหญ่ ทำกันเป็นเรื่องเป็นราว เป็นธรรมเนียมที่จะมีการแสดงความยินดีต่อผู้หญิง
สิ่งนี้ซึมลึกเข้าไปในวัฒนธรรม คนเวียดนามทั่วไปมีส่วนร่วมอย่างมาก เช่น ในวันสตรีสากล คนเวียดนามจะซื้อดอกไม้ไปให้เพื่อนร่วมงานหญิง เพื่อแสดงความชื่นชมยินดี
เวียดนามผลักดันบทบาทของผู้หญิงมากขึ้น
หากย้อนกลับไปดูบริบททางประวัติศาสตร์ของเวียดนาม ก็จะเห็นภาพมากขึ้น
ในช่วงเวลาเพียงไม่เกิน 80 ปีที่ผ่านมา เวียดนามเป็นหนึ่งในประเทศที่เผชิญกับสงครามมาหลายครั้ง เช่น สงครามต่อต้านฝรั่งเศสในปี 1945 – 1954, การต่อสู้กับสหรัฐอเมริกาในสงครามอเมริกาในปี 1964 – 1975 เวียดนามเพิ่งอยู่ในสภาวะสงบและสันติก็คือในช่วง 40 ปีให้หลังมานี้เอง
ในภาวะสงคราม บทบาทของคนในสังคม ไม่ว่าจะผู้ชายหรือผู้หญิงจึงสำคัญ เพราะการต่อสู้ในสงครามต้องการคนจำนวนมาก ผู้หญิงในเวียดนามถือเป็นหนึ่งในกำลังสำคัญของการสร้างชาติ
“การไปรบนั้น ผู้หญิงถือเป็นแนวหลังที่ขาดไม่ได้ ถ้าเราไปดูบทเพลงสงครามต่างๆ ของเวียดนาม จะพบว่ามีการพูดถึงผู้หญิง ปรากฏอยู่ในเนื้อเพลงจำนวนมาก”
ในเวียดนามมีการจัดตั้งสหภาพผู้หญิงเวียดนาม หรือ Vietnam Women’s Union เพื่อส่งเสริมสิทธิสตรี ตั้งแต่ปี 1930 หรือเกือบ 100 ปีมาแล้ว หรือถ้าใครไปเวียดนามก็จะพบว่า เขามีพิพิธภัณฑ์สตรีเวียดนาม หรือ Vietnamese Women’s Museum อีกด้วย
แม้ว่าผู้หญิงเวียดนามจะมีบทบาททางสังคมสูง แต่อันที่จริงแล้ว ภายใต้ภาพของการผลักดันผู้หญิงในยุคปัจจุบันของเวียดนาม ก็มีความซับซ้อนทางสังคมที่ปรากฏอยู่ด้วย
ผู้เชี่ยวชาญเวียดนาม ยกตัวอย่างง่ายๆ แต่เห็นภาพอย่างมากว่า ถ้าไปดูภาพจำลองของสังคมอย่างมหาวิทยาลัย “เวลาที่นักศึกษาเวียดนามทำงานกลุ่ม คนที่เป็นหัวหน้ากลุ่มจะต้องเป็นผู้ชาย … แม้ว่าจริงๆ แล้ว ผู้หญิงจะเป็นคนขับเคลื่อนการทำงาน และ ผู้ชายจะไร้ความสามารถแค่ไหนก็ตาม ผู้ชายยังเป็นผู้นำ คนเวียดนามยังติดภาพแบบนี้อยู่”
จริงๆ แล้วเรื่องนี้อธิบายได้ เพราะถ้าย้อนไปดูในอดีต ก่อนที่เวียดนามเหนือจะอยู่ใต้การปกครองของจีน เวียดนามมีวัฒนธรรมร่วมของเอเชียอุษาคเนย์ คือสังคมสมัยก่อนในแถบนี้ที่นับถือผู้หญิง นับถือเทพเจ้าสตรี เพราะเชื่อว่ามีความสำคัญต่อภาคการผลิต ดูได้จากคำเรียกธรรมชาติ เช่น แม่น้ำ หรือคำเรียกหัวหน้ากอง เช่น แม่ทัพ เป็นต้น
แต่การเข้ามาของจีนในสมัยราชวงศ์ฮั่น คือการส่งต่อแนวคิดปรัชญาแบบขงจื๊อเข้ามาในเวียดนามด้วย
แนวคิดแบบขงจื๊อมีหลายมิติ แต่ที่สำคัญคือค่านิยม ความเชื่อ หลักปฏิบัติของสตรี เชื่อฟังสามี เป็นแม่ที่ดี ฯลฯ
เพราะฉะนั้น ในแง่นี้กล่าวได้ว่า “เวียดนามเป็นลูกครึ่ง ผสมผสาน นับถือสตรี แต่ก็ยังมีชายเป็นใหญ่”
เวียดนามในปัจจุบัน จึงเป็นการผสมผสานแนวคิดของชายเป็นใหญ่ที่ส่งผ่านมาจากแนวคิดขงจื๊อ แต่ในเชิงสังคมและรากทางประวัติศาสตร์ก็มีส่งเสริมและผลักดันผู้หญิงในเวลาเดียวกัน
อย่างไรก็ตาม เมื่อไปดูงานที่ศึกษาผู้หญิงในเวียดนามอย่าง งานวิจัยที่ตีพิมพ์ใน The University of Chicago Press เรื่อง Women’s Leadership in Vietnam: Opportunities and Challenges
และงานวิจัยอีกชิ้นคือ “Do female CEOs make a difference in firm operations? Evidence from Vietnam”
สรุปได้ว่า เวียดนามมีประวัติศาสตร์เรื่องความเท่าเทียมทางเพศมาอย่างยาวนาน และเมื่อทำการศึกษาในยุคสมัยปัจจุบัน พบหลักฐานที่ชัดเจนอย่างหนึ่งว่า ผู้บริหารในบริษัททั่วเวียดนามที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ “บริษัทที่มีผู้บริหารเป็นผู้หญิง มีแนวโน้มที่จะทำกำไรได้มากกว่า บริษัทที่มีผู้บริหารเป็นผู้ชาย”
ทั้งหมดนี้คือคำอธิบายฉบับย่อว่า ทำไมเวียดนามถึงมีผู้หญิงเก่งจำนวนมาก สัดส่วนผู้บริหารหญิงติดอันดับต้นๆ ของโลกไปแล้ว ที่สำคัญคือจะเห็นได้ว่า บทบาทของผู้หญิงในเวียดนาม ไม่ได้เกิดขึ้นลอยๆ ในสุญญากาศ แต่มีรากทางประวัติศาสตร์ที่เหนียวแน่น
อย่างไรก็ดี นอกจากโลกธุรกิจแล้ว ปัจจุบันสัดส่วนผู้หญิงเวียดนามในโลกทางการเมืองก็เพิ่มมากขึ้น ในสภามีสัดส่วนนักการเมืองหญิงสูงขึ้น ตัวเลขในปี 2020 ระบุว่า มีมากกว่า 1 ใน 4 หรือ 27% แล้ว
สำหรับไทยเอง สัดส่วนของผู้หญิงในทางสังคมก็ไม่ได้แย่ เมื่อดูจากตารางการสำรวจของ Credit Suisse ที่ติดอันดับ Top 5 ของโลก
แต่อย่างไรก็ตาม ประเด็นของไทย สื่อธุรกิจยักษ์ใหญ่ระดับโลกอย่าง Bloomberg เคยพาดหัวสรุปภาพรวมเอาไว้ว่า ประเทศไทยมีผู้หญิงที่ประสบความสำเร็จจำนวนมากในโลกธุรกิจ แต่ยังไม่ใช่ในทางการเมือง… (พาดหัวนี้ Bloomberg เขียนไว้ในปี 2019)
อ้างอิง – Credit Suisse, BBC, Bloomberg, WorldBank, งานวิจัยผู้หญิงในเวียดนาม, VNexpress, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
*รายงาน CS Gender 300 ของ Credit Suisse ศึกษาและสำรวจผู้บริหารจำนวน 33,000 คน จาก 3,000 บริษัท ใน 46 ประเทศทั่วโลก
